Το κουκλοθέατρο

Οι απαρχές του κουκλοθεάτρου, μιας σύνθετης τέχνης που αψηφά την αδράνεια και αγγίζει τη μαγεία, μπορούν να αναζητηθούν στα βάθη των αιώνων.

Με πάνω από 25.000 χρόνια διαπιστωμένης παρουσίας κοντά μας, οι κούκλες, ξεκινούν τη διαδρομή τους παίζοντας το ρόλο λατρευτικών αντικειμένων σε πανάρχαιες τελετουργίες, παιδικών παιχνιδιών και βέβαια θεατρικών αντικειμένων. Θα τις συναντήσουμε στην Κίνα, στην Ιαπωνία, στην Ινδονησία, στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα και όπου αλλού αναπτύσσεται ο ανθρώπινος πολιτισμός. Στην αρχαία Αθήνα, παραστάσεις με νευρόσπαστα, αρθρωτές κούκλες δηλαδή, γίνονται στο ίδιο θέατρο όπου παρουσιάζονται έργα του Ευριπίδη.

Ο Φασουλής, το αλλόκοσμο πλάσμα με την ανθρώπινη μορφή, ένας λαϊκός ήρωας – τρισδιάστατος ομόλογος του Καραγκιόζη, ακολουθώντας τα βήματα των Ιταλών ηρώων του κουκλοθεάτρου Fagiolino και Pulcinella, σαν γελωτοποιός και απόγονος της Commedia dell’Arte, πρωτοεμφανίζεται στη Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Ο χαρακτήρας αυτός θα βρεθεί ακόμα στην Αγγλία με το όνομα Punch, στην Ρωσία ως Petrushka, στην Πορτογαλία ως Dom Roberto, στην Κεντρική Ευρώπη ως Kasper και σε πολλούς άλλους τόπους με διαφορετικά ονόματα, αλλά πάντα με την ίδια παιγνιώδη διάθεση.

Στις αρχές του 20ουαιώνα, ο χαρισματικός Χρήστος Κονιτσιώτης, αντικαθιστά τον Φασουλή με τον ευπρεπέστερο, δικής του επινόησης «Πασχάλη» και μαζί μ’ έναν μεγάλο θίασο από ξύλινα ανδρείκελα, ανεβάζει ακόμη και έργα κλασικού ρεπερτορίου.

Τη δεκαετία του 1930 η Ελένη Θεοχάρη – Περάκη επιστρέφει στην Ελλάδα από τις σπουδές της στο Παρίσι και διδάσκει εικαστικά στην Σχολή Αηδονοπούλου, όπου ασχολείται και με το κουκλοθέατρο. Στα χρόνια της Κατοχής, μια οικεία μορφή για τα παιδιά της τραυματισμένης Ελλάδας έχει εμφανιστεί: Η κούκλα που δημιούργησε η Ελένη Θεοχάρη – Περάκη, ο καλός θείος Μπαρμπα – Μυτούσης, που μαζί με τα δύο ανιψάκια του, Κλούβιο και Σουβλίτσα, θα αγαπηθούν από πολλές γενιές παιδιών.

Στη νέα εποχή που θα ξεκινήσει με τη Μεταπολίτευση, ο αμιγώς διδακτικός χαρακτήρας, με τον οποίο ήταν συνυφασμένο το κουκλοθέατρο, θα χαθεί και στους κόλπους του πλέον, εκτός από παιδαγωγούς, θα βρούμε ανήσυχους καλλιτέχνες, που θα ασχοληθούν με σύγχρονες έννοιες, χρησιμοποιώντας νέες τεχνικές και μέσα.

Το 1975, η Ευγενία Φακίνου δημιουργεί την «Ντενεκεδούπολη», ένα πρωτοποριακό έργο, που θα συνεχίσει την επιτυχημένη πορεία του για 45 χρόνια.

Ο Δήμος και η Μπριγκίτε Σοφιανού, ξεκινάνε την ενασχόλησή τους με το κουκλοθέατρο ήδη από το 1954 στην Κωνσταντινούπολη και συνεχίζουν στην Αθήνα, μαζί με τα παιδιά τους Φαίδωνα και Ήβη. Δημιουργούν έτσι, επιτυχημένες παραγωγές με κούκλες για την ελληνική, αλλά και τη γερμανική τηλεόραση, που θα αφήσουν εποχή, όπως η «Φρουτοπία» και «Του κουτιού τα παραμύθια».

Το 1990 ιδρύεται και η Unima Hellas, το Ελληνικό Κέντρο Κουκλοθεάτρου, τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κούκλας, η οποία θα αποτελέσει κοινό τόπο για τους κουκλοπαίκτες και θα αποκτήσει πολύπλευρη δραστηριότητα τα τελευταία 30 χρόνια.

Κούκλες και κουκλοθέατρο εξελίσσονται διαρκώς, συμπορεύονται με την τεχνολογική ανάπτυξη, το θέατρο και τις άλλες τέχνες και συνεχίζουν να γοητεύουν, βρίσκοντας στις μέρες μας μια θέση ακόμη και στην θεραπεία.

Ας μην ξεχάσουμε όμως τον κουκλοπαίκτη. Αυτόν που δίνει ψυχή στο άψυχο, σα μικρός θεός, σαν υπηρέτης ή σαν ισότιμος συνεργάτης της κούκλας. Έναν «άνθρωπο – ορχήστρα», που κατασκευάζει κούκλες και σκηνικά, φροντίζοντας ταυτόχρονα κάθε λεπτομέρεια της παράστασής του, ταξιδεύοντας και παίζοντας σε σχεδόν κάθε λογής χώρο, σε θέατρα, σε σχολεία, αλλά και στον δρόμο. Και προβάλλοντας πάντα την κούκλα του, «συνομιλεί» μυστικά μαζί μας, μ’ έναν τρόπο μοναδικό και αξεπέραστο.