Το Θέατρο Τέχνης

Σχεδόν 80 χρόνια ιστορίας μετρά στο κλεινόν μας άστυ το «Θέατρο Τέχνης» φέροντας άσβεστη τη σφραγίδα του «μεγάλου δάσκαλου» και ιδρυτή του, Καρόλου Κουν, του ανθρώπου που σύμφωνα με τις μαρτυρίες «σε δίδασκε μόνο με την παρουσία του», «σαν τρομερός μαέστρος που όταν μπαίνει στο χώρο, αλλάζει η πυκνότητά του κι οι άνθρωποι ακούν».

Το «Θέατρο Τέχνης» γεννιέται το 1942, στην αρχή της Γερμανικής Κατοχής, μιας εποχής «συναισθηματικά πλούσιας», όπως τη χαρακτήρισε ο ίδιος ο δημιουργός του: «Τότε είχαμε πολύ κουράγιο» θα σημειώσει, «ήταν σαν αντίσταση».

Ύστερα από κάποια χρόνια περιπλάνησης σε φιλικές στέγες, το 1954 το «Θέατρο Τέχνης» μεταφέρεται στο δικό του τόπο: «μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη, πρώην μπαρ των Γερμανών, με ψοφίμια και νερά» που ο εμπνευσμένος δημιουργός του θα πετύχει να μετατρέψει στο θρυλικό «Υπόγειο» της οδού Πεσμαζόγλου.

Πάνω σε ένα πακέτο τσιγάρα με ένα αναμμένο σπίρτο σκαρώνει ο Κουν το πρώτο σχέδιο του ημικυκλικού θεάτρου, που θα εξελισσόταν σε ένα χώρο εντελώς πρωτοποριακό, ο οποίος έμελλε να αλλάξει τη θεατρική εμπειρία ηθοποιών και θεατών. Στη χωροταξική αυτή σύλληψη θα βρει την καλύτερή της θέση για να ανθίσει και η πρωτόγνωρη προσέγγιση του «θεάτρου συνόλου» που πρέσβευε ο Κουν, όπου «ζητούμενο είναι το εμείς, όχι το εγώ» και όπου η έννοια του πρωταγωνιστή αποδομείται.

Το «Τέχνης» και Δραματική Σχολή του Κουν (που ιδρύεται επίσης το ’42 και λειτουργεί μέχρι σήμερα στην καρδιά της Αθήνας, στην Ιπποκράτους) θα γράψουν λαμπρές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου, εισάγοντας το «μοντέρνο» στα κεφάλαιά της.
«Κορφολογώντας τον ανθό της παγκόσμιας θεατρικής συγγραφής, θα συστήσουν στο ελληνικό κοινό τον Ιονέσκο, τον Μπέκετ, τον Πίντερ», έργα των οποίων σε πρώτη φάση θα εκληφθούν από μέλη των παλιότερων γενιών ως «ακαταλαβίστικα». Θα δουλέψουν με Ίψεν, Μπέρναρντ Σο, Πιραντέλο, Τένεσι Ουίλιαμς και Χάινερ Μίλερ, θα προσεγγίσουν με τρόπο που θα συζητηθεί το αρχαίο δράμα και θα δώσουν βήμα σε νέους Έλληνες συγγραφείς, παρουσιάζοντας τους Γ. Σεβαστίκογλου, Α. Σολωμό, Δημ. Κεχαΐδη, Ιακ. Καμπανέλλη, Λ. Αναγνωστάκη, Γ. Σκούρτη και τόσους άλλους…

Τσαρούχης, Μόραλης, Ελύτης, Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Λεοντής, Μελίνα Μερκούρη, όλη η γενιά του ’30, θα σχετιστεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με τις παραστάσεις του «Τέχνης», ενώ από τη Σχολή του θα αναδυθούν προσωπικότητες άξιες που υπηρετούν σοβαρά τη θεατρική παιδεία του τόπου μας.

Τη μακρά πορεία του ιστορικού θεάτρου και πλευρές της μοναδικής προσωπικότητας του παθιασμένου ιδρυτή του φωτίζει η κάμερα του ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ στο επεισόδιο «Θέατρο Τέχνης».

Με τις μαρτυρίες θεατρολόγων, ηθοποιών, συνθετών, σκηνοθετών, σπουδαστών, ανθρώπων που γνώρισαν, συνεργάστηκαν, διδάχθηκαν ή μελέτησαν σε βάθος το Θέατρο Τέχνης και με πλούσιο αρχειακό υλικό, οι θεατές θα απολαύσουν ένα μαγικό και πολυεπίπεδο ταξίδι από τα πρώτα θεατρικά βήματα του Κάρολου Κουν, τότε που διέπρεπε σε ρόλους γυναικείους και την εποχή που τον διαμόρφωσε σε «ένα διαρκές ανάμεσα» σε πολλαπλές ταυτότητες ως την κορύφωση της εκρηκτικής δημιουργικότητάς του, τη βαθιά επιρροή που είχε στους μαθητές του και τις αξίες που τους εμφύσησε.

Ποια ανάγκη οδηγεί έναν άνθρωπο να ανοίξει θέατρο μες στον Πόλεμο; Τι ήταν ο «λαϊκός εξπρεσιονισμός», τι σήμανε το ημικυκλικό θέατρο, πώς βιώθηκε το «θέατρο συνόλου» από τους ηθοποιούς; Γιατί οι «Όρνιθες» θεωρήθηκαν παράσταση-σκάνδαλο και «κατέβηκαν» άρον άρον απ’ το Ηρώδειο αναστατώνοντας το ’59 τη ζωή της Αθήνας; Θρύλος ή αλήθεια, η «κόντρα» μεταξύ Εθνικού και «Θεάτρου Τέχνης»; Τι κληροδότησε και τι πρεσβεύει σήμερα το «Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν». Εκτός απ’ το ένδοξο παρελθόν, μπορεί να ελπίζει σε ένα λαμπρό παρόν και μέλλον; Μερικά επιπλέον ερωτήματα που βρίσκουν απαντήσεις μέσα από τους καλεσμένους του επεισοδίου.